Peidayesh | پیدایشداستان اسحاق و رِبِکا، سرآغاز یکی از مهمترین خطوط داستانی در تاریخ ایمان است که از دل یک انتظار سخت متولد میشود. این داستان نشان میدهد که چگونه بزرگترین میراثهای الهی، نه در فوران قدرت، بلکه در سکوت و صبر شکل میگیرند. اسحاق، پسر موعود ابراهیم و همسرش ربکا، سالهای متمادی درگیر همان آزمایشی بودند که سارا با آن مواجه شد: نازایی.
“اسحاق برای همسرش نزد خداوند دعا کرد، زیرا او نازا بود. خداوند دعایش را مستجاب فرمود و همسرش رِبِکا باردار شد.” (پیدایش ۲۵: ۲۱)
اما این پایان درگیری نبود، بلکه سرآغاز نبردی عمیقتر بود. هنگامی که رِبِکا دریافت دو فرزند در رحم او با یکدیگر میجنگند، مضطرب شده و به دنبال پاسخ نزد خداوند رفت.
دو کودک در رَحِم رِبِکا در کشمکش بودند و رِبِکا گفت: «این چیست که بر من واقع میشود؟» پس دربارۀ آن از خداوند پرسید. (پیدایش ۲۵: ۲۲)
پروردگار در پاسخ فرمود: «دو قوم در رَحِم تو هستند و دو ملت از بطن تو جدا خواهند شد؛ یکی نیرومندتر از دیگری خواهد بود، و بزرگ کوچک را خدمت خواهد کرد.» (پیدایش ۲۵: ۲۳)
این کلمات نه تنها تولد یعقوب و عیسو را پیشگویی میکنند، همچنین پیشدرآمدی الهی بر نقش اسرائیل در تاریخ نجات و مسیری هستند که در نهایت به نسل مسیح موعود منتهی میشد. در ادامه به بررسی بیشتر درباره زندگی و درگیریهای این دو برادر، یعقوب و عیسو، و درسهایی که این داستان برای ما به عنوان ایمانداران امروز دارد، میپردازیم.
نسل اسحاق: تولد برادران و آغاز دو مسیر متفاوت
نسل اسحاق با تولد فرزندانش از ربکا، مسیری دوگانه را آغاز کرد. پس از سالها انتظار، ربکا دوقلوهایی را به دنیا آورد: نخستین پسر
«نخستین سرخفام بیرون آمد و بدنش سراسر همچون پوستینی پشمین بود؛ از همین رو او را عیسو نامیدند.» (پیدایش ۲۵: ۲۵)
عیسو از همان ابتدا مظهر قدرت، آزادی و مرد صحرا بود:
«باری، آن دو پسر بزرگ شدند؛ عیسو شکارچیای ماهر و مرد صحرا بود، حال آنکه یعقوب مردی آرام و چادرنشین بود.» (پیدایش ۲۵: ۲۷)9
بلافاصله بعد از عیسو، برادرش یعقوب متولد شد:
«پس از او برادرش بیرون آمد، در حالی که پاشنۀ عیسو را به دست خود گرفته بود؛ از همین رو، او را یعقوب نامیدند.» (پیدایش ۲۵: ۲۶)
این عمل او نشانگر تلاشی زودهنگام برای سبقتجویی و کسب مقام اول بود که سرنوشت او را به عنوان مردی «آرام و چادرنشین» (پیدایش ۲۵: ۲۷) و جویای برکت مشخص میکرد.
این تفاوتهای ظاهری و رفتاری بین عیسو و یعقوب، پیش از تولد و در شکم مادرشان نیز توسط کلام خدا پیشگویی شده بود، آنجا که خداوند به ربکا فرمود:
«دو قوم در رَحِم تو هستند و دو ملت از بطن تو جدا خواهند شد؛ یکی نیرومندتر از دیگری خواهد بود، و بزرگ کوچک را خدمت خواهد کرد.» (پیدایش ۲۵: ۲۳)
سخن خداوند به ربکا عمق تضاد سرنوشتها را در نسل اسحاق را مشخص میکند، جایی که یعقوب با وجود تولد دیرهنگام، مقدر بود تا برکت و عهد الهی را حمل کند، در حالی که عیسو با وجود حق نخستزادگی، برای زندگیای متفاوت برگزیده شده بود.
تفاوت شخصیت دو برادر: عیسو شکارچی ماهر و مرد صحرا و یعقوب مردی آرام و چادرنشین
با بزرگ شدن پسران اسحاق، تفاوتهای شخصیتی آنها آشکارتر میشد:
«باری، آن دو پسر بزرگ شدند؛ عیسو شکارچیای ماهر و مرد صحرا بود، حال آنکه یعقوب مردی آرام و چادرنشین بود.» (پیدایش ۲۵: ۲۷)
فراتر از تمایزات شخصیتی دوقلوها، شاهد شکافی در روابط میان فرزندان و والدین هستیم؛ بهگونهای که علایق و محبتهای والدین نسبت به دو پسر اسحاق یکسان نیست:
«اسحاق عیسو را دوست داشت زیرا از شکار او میخورد، ولی رِبِکا یعقوب را دوست میداشت.» (پیدایش ۲۵: ۲۸)
با توجه به این آیه از کلام خداوند، اسحاق به عیسو متمایل بود، زیرا «گوشت شکار را دوست میداشت»، که نشاندهنده یک علاقه جسمانی و زمینی به شغل شکارچیگری عیسو بود. در مقابل، ربکا به پسر دیگر، یعقوب، محبت داشت.
این تمایل و محبت متفاوت والدین، در نهایت بر سر حق نخستزادگی که حامل برکت عهد الهی بود، منجر به حوادثی شد که مسیر آینده نسل اسحاق و تاریخ بنیاسرائیل را مشخص کرد.
آیات مرجع:
«باری، آن دو پسر بزرگ شدند؛ عیسو شکارچیای ماهر و مرد صحرا بود، حال آنکه یعقوب مردی آرام و چادرنشین بود.» (پیدایش ۲۵: ۲۷)
«اسحاق عیسو را دوست داشت زیرا از شکار او میخورد، ولی رِبِکا یعقوب را دوست میداشت.» (پیدایش ۲۵: ۲۸)
فروش حق نخستزادگی: غفلت از میراث الهی
حق نخستزادگی در فرهنگ باستان تنها به معنای دریافت سهم مادی دو برابر از دارایی پدر نبود، بلکه شامل یک امتیاز روحانی و حیاتی میشد که فرد را به سرپرست روحانی خانواده و وارث مستقیم وعدههای الهی عهد ابراهیمی تبدیل میکرد.
این میراث ارزشمند برای نسل اسحاق، دربرگیرنده تضمینهایی نظیر وعده زمین موعود، تبدیل شدن به قوم برگزیده (قوم خدا) و مهمتر از همه، نسبت به مسیح موعود آینده بود.
بنابراین، این حق صرفاً یک دارایی مادی نبود، بلکه یک عهد و امانت مقدس به شمار میرفت که ارزش آن در طول نسلها حفظ میشد و نشانگر جایگاه شخص در طرح رستگاری الهی بود. زیر پا گذاشتن این حق، به منزله انکار سرنوشت فردی و نادیده گرفتن موقعیت روحانی او در میان قوم خدا محسوب میشد.
عیسو که از صحرا بازگشته بود، تحت فشار نیاز شدید و زودگذر گرسنگی قرار گرفت. در این لحظه تعیینکننده، او نتوانست در برابر یک کاسه سوپ عدس مقاومت کند و بدون اندیشه عمیق نسبت به ارزش آن، حق نخستزادگی خود را با خوراک برادرش، یعقوب، معاوضه کرد. بدینگونه عیسو حق نخستزادگی خود را خوار شمرد.
«روزی یعقوب مشغول پختن آش بود که عیسو بیرمق از صحرا بازگشت. و به یعقوب گفت: «بگذار کمی از این آش سرخ بخورم زیرا دیگر رمقی در من نمانده است!» از همین روست که او را اَدوم نامیدند. یعقوب پاسخ داد: «اول حق نخستزادگی خود را به من بفروش.» عیسو گفت: «اینک، من به حال مرگ افتادهام. از حق نخستزادگی مرا چه سود؟» (پیدایش ۲۵: ۳۲-۲۹)
این عمل عیسو نشان داد که او ارزش وعدههای ابدی خداوند و میراث معنوی خود را بسیار پایینتر از یک لذت آنی و زودگذر قرار داده و:
- بیاعتنایی به میراث: این رفتار نشانگر بیایمانی، بیاهمیتی و سبک شمردن میراث ارزشمند نسلها از سوی او بود.
- نتیجه فاجعهبار: که در نهایت، این نگرش منجر به فروش کل میراث ابدی در ازای تنها یک وعده غذای ساده شد.
«هوشیار باشید که هیچیک از شما فاسد یا همچون عیسو دنیوی نشود که به خاطر کاسهای آش، حقِ پسر ارشد بودن خود را فروخت.» (عبرانیان ۱۲: ۱۶)
دزدی برکت: حیلهگری یعقوب
اسحاق در دوران پیری و نابینایی خود تصمیم گرفت تا برکت حیاتی و سرنوشتساز خود را به پسر بزرگترش، عیسو، ببخشد. (پیدایش ۲۷) با این حال، رِبِکا به یاد پیشگویی الهی مبنی بر برتری یعقوب افتاد و برای اطمینان از تحقق آن، با وجود بیاعتمادی به روشهای خدا، نقشهای کشید.
او یعقوب را وادار کرد تا با پوشیدن لباسهای عیسو و پوشاندن پوست بزغاله بر دستان و گردنش (برای تقلید از بدن پرموی عیسو)، پدر نابینایش را فریب دهد. اسحاق به دلیل تفاوت صدا مشکوک شد: «صدا، صدای یعقوب است، اما دستها، دستهای عیسو»، اما با تأیید دروغین یعقوب، اسحاق فریب خورده و برکت را به فرزندش یعقوب داد.
(پیدایش ۲۷: ۱۵-۲۹)
«آنگاه رِبِکا بهترین جامۀ پسر بزرگ خویش عیسو را که نزد او در خانه بود، برگرفت و بر تن پسر کوچکش یعقوب کرد. و دستها و قسمت نرم گردن یعقوب را نیز با پوست بزغالهها پوشانید. سپس خوراک خوشطعم و نانی را که مهیا کرده بود به دست پسرش یعقوب داد. یعقوب نزد پدرش رفت و گفت: «ای پدرم!» اسحاق پاسخ داد: «لبیک! تو کیستی ای پسرم؟» یعقوب به پدرش گفت: «من نخستزادۀ تو عیسو هستم. آنچه به من فرمودی، کردم. اکنون بنشین و از شکار من بخور تا جانت مرا برکت دهد.» اما اسحاق از پسرش پرسید: «پسرم، چگونه به این زودی یافتی؟» پاسخ داد: «یهوه خدای تو بر سر راهم قرار داد.» آنگاه اسحاق به یعقوب گفت: «پسرم، نزدیک بیا تا تو را لمس کنم و بدانم که آیا پسرم عیسو هستی یا نه.» یعقوب به پدرش اسحاق نزدیک شد و اسحاق او را لمس کرد و گفت: «صدا صدای یعقوب است، اما دستها دستهای عیسوست.» و او را نشناخت زیرا دستهایش مانند دستهای برادرش عیسو پرمو بود؛ پس او را برکت داد. اسحاق پرسید: «آیا براستی تو پسر من عیسو هستی؟» پاسخ داد: «هستم.» آنگاه اسحاق گفت: «خوراک را نزدیک بیاور تا از شکار پسرم بخورم و جانم تو را برکت دهد.» پس آن را نزدیک آورد و او خورد؛ و شراب نیز برایش آورد و او نوشید. آنگاه پدرش اسحاق او را گفت: «پسرم، نزدیک بیا و مرا ببوس.» پس نزدیک رفت و او را بوسید. اسحاق رایحۀ لباسهای او را بویید و او را برکت داد و گفت: «هان، رایحۀ پسرم همچون رایحۀ صحرایی است که خداوند آن را برکت داده باشد. خدا تو را از شبنم آسمان و فربهی زمین عطا فرماید و از فراوانی غله و شراب تازه. قومها تو را خدمت کنند و طایفهها در برابرت سر فرود آرند؛ بر برادرانت سَروَر باش، و پسران مادرت تو را تعظیم نمایند. ملعون باد هر که تو را لعن کند و مبارک باد هر که تو را برکت دهد.»
این فریب، درست پس از رفتن یعقوب و بازگشت عیسو از شکار، به سرعت آشکار شد. عیسو با درک اینکه برکت او ربوده شده و دیگر قابل برگشت نیست، «با صدایی بلند و بسیار تلخ گریست.» هرچند یعقوب با این اقدام فریبکارانه، ظاهراً پیشگویی الهی را محقق ساخت، اما روش او منجر به سالها رنج، دشمنی و دوری از خانواده و برادرش شد.
این رویداد، تحقق اراده خدا از طریق دسیسه و نیرنگ انسانی را نشان میدهد که عواقب و پیامدهای دردناکی برای تمامی افراد درگیر به همراه داشت.
میراث نسل اسحاق در کتاب مقدس
داستان نسل اسحاق که بر درگیری میان یعقوب و عیسو متمرکز است، فراتر از یک نزاع ساده خانوادگی بوده و نقطه عطف محوری در تاریخ رستگاری الهی محسوب میشود. در این روایت، شاهدیم که یعقوب (که بعداً نام او به اسرائیل تغییر یافت)، برخلاف انتظار، به عنوان وارث برگزیده عهد ابراهیمی انتخاب شد.
این برگزیدگی سرنوشتساز، او را به پدر دوازده قبیله اسرائیل تبدیل کرد. این قوم نه تنها حاملان میراث معنوی و عهد الهی شدند، بلکه بستر تاریخیای را فراهم آوردند که از طریق آن، شریعت الهی، پیامبران (انبیا) و در نهایت مسیح موعود به جهان معرفی شدند.
عیسو نیز که سرسلسله قوم ادوم است، نمادی از مسیری شد که بیرون از چارچوب عهد الهی قرار میگیرد. این انتخاب نشان میدهد که گزینش الهی صرفاً مبتنی بر اراده مستقل و محبت آزاد خداست و نه متأثر از شایستگیها یا مزیتهای فیزیکی و نژادی فرزندان.
درس امروز برای ایمانداران به عیسی مسیح
داستان پسران اسحاق (یعقوب و عیسو) یک هشدار و درس حیاتی برای نجاتیافتگان در عیسی مسیح به همراه دارد. ما باید با تمام وجود قدردان حق نخستزادگی روحانی خود باشیم. عیسو، تنها به خاطر یک لذت آنی و یک وعده غذایی، این میراث گرانبها را حقیر شمرد و از دست داد. این ما را به ارزشگذاری مجدد بر نجات جاودان فرا میخواند.
میراث مسیحی ما، که با خون گرانبهای او (اول پطرس ۱: ۱۸-۱۹) خریداری شده، شامل حیات ابدی و فرزندی خدا است:
«زیرا میدانید از شیوۀ زندگی باطلی که از پدرانتان به ارث برده بودید، بازخرید شدهاید، نه به چیزهای فانی چون سیم و زر، بلکه به خون گرانبهای مسیح، آن برۀ بیعیب و بینقص.»
این گنج ابدی چنان ارزشمند است که نباید هرگز به ازای ثروت، قدرت، شهرت یا لذتهای زوالپذیر دنیا معامله یا نادیده گرفته شود. ما باید، برخلاف عیسو، تمرکز ایمان خود را همواره بر این دارایی بینظیر و جاودانه حفظ کنیم.
«هوشیار باشید که هیچیک از شما فاسد یا همچون عیسو دنیوی نشود که به خاطر کاسهای آش، حقِ پسر ارشد بودن خود را فروخت.» (عبرانیان ۱۲: ۱۶)
درس مهم دیگر این روایت، لزوم اعتماد مطلق به وعدههای خدا و پرهیز از تکیه بر نیرنگهای بشری است. اقدام یعقوب برای به دست آوردن تقدیر الهی از طریق فریب، منجر به سالها جدایی و سختی شد. بنابراین، برای ما ایمانداران، استفاده از دروغ، نیرنگ یا هر روش غیراخلاقی دیگری به بهانه “یاری رساندن” به اراده خدا، کاملاً ممنوع است.
خداوند برای تحقق اراده و وعدههای خود، به کمک ما نیازی ندارد. برکت و تحقق وعدههای الهی، نه از طریق تلاشها و تقلاهای انسانی (مانند آنچه یعقوب انجام داد)، بلکه از طریق صبر، ایمان راستین (همانند ایمان ابراهیم) و اعتماد کامل به زمانبندی الهی به دست میآید.
آیه کلیدی برای تفکر امروز:
«زیرا در مسیحْ عیسی، شما همه به واسطۀ ایمان، پسران خدایید.» (غلاطیان ۳: ۲۶)
پرسشهای متداول
حق نخستزادگی تنها به دو برابر شدن سهم مادی از میراث پدر محدود نمیشد. این حق یک امتیاز معنوی بسیار حیاتی بود که شامل وارث شدن وعدههای عهد ابراهیمی، پذیرش مسئولیت سرپرستی روحانی خانواده، و مهمتر از همه، قرار گرفتن در نَسَبی بود که مسیح موعود نهایتاً از آن ظهور میکرد.
عیسو حق نخستزادگی خود را در ازای یک کاسه سوپ عدس فروخت زیرا او به دلیل گرسنگی شدید، میراث ابدی و معنوی خود را خوار شمرد و آن را در مقایسه با نیاز زودگذر لحظهای خود، بیارزش دانست. درس اصلی این روایت برای ایمانداران این است که نباید میراث روحانی و ابدی خود (نجات و فرزندی خدا) را که در مسیح یافتهایم، به خاطر لذتها یا نیازهای موقتی و مادی دنیوی فدا کنیم. (عبرانیان ۱۲ :۱۶)
ربکا و یعقوب احتمالاً به دلیل بیاعتمادی یا بیصبری، احساس کردند که باید برای تضمین اجرای پیشگویی خداوند، مبنی بر اینکه “بزرگتر، کوچکتر را خدمت خواهد کرد” به او “کمک” کنند و از این رو به فریب متوسل شدند.
ارسال نظر